TERUG NAAR ARTIKEL
STOCKHOLM SYNDROOM
Het verschijnsel dat mensen zich onder bepaalde omstandigheden hechten aan de personen die hen ernstig onrecht aandoen
Door: Amstelerdam
augustus
2004
De
naam komt voort uit 1973 waar in Stockholm…
…een groep bankrovers zes dagen lang vier gijzelaars vast hield en dezen
bleken na afloop van de gijzeling erg op de bankrovers gesteld te zijn geraakt.
Bovendien was bij hen het idee ontstaan dat het team bankrovers de goede partij
was en de politie de slechte. Dit kan begrepen worden als een overlevingstrategie
Zonder de her-identificatie zou de situatie niet uit te houden zijn geweest.
Voorwaarden voor het optreden van het Stockholm syndroom zijn dat de situatie
als levensbedreigend kan worden ervaren, dat het slachtoffer (overlever) het
gevoel heeft niet te kunnen ontsnappen, dat het slachtoffer geen of weinig
contact heeft met derden en dat de agressor zich soms ook van zijn vriendelijk
kant laat zien.
Dr.
John Mack zegt: "Vele abductees gaan op den duur van hun buitenaardse
ontvoerders houden." Dat is een eigenaardige houding als je in beschouwing
neemt dat veel abductees lijden aan PTSD (Post Traumatic Stress Disorder),
littekens overhouden aan de ontvoeringen en buitenaardse technologie geïmplanteerd
krijgen. Een studie naar abductees heeft uitgewezen dat ondanks dat zij gekneusd,
geestelijk en/of lichamelijk verminkt terugkeren, ze toch liefde voelen voor
deze wezens die hen meenemen.
Gedragswetenschappelijke studies vertellen ons dat wij meer loyaal en geëngageerd
aan iets zijn dat: (wat) moeilijker, ongemakkelijk en zelfs vernederend is.
De initiatierituelen van universiteitsbroederlijkheid en ontgroeningsrituelen
van een soldaat produceren allemaal toegewijde individuen en van grote loyaliteit
naar elkaar toe. Bijna elke ervaring waarin je wat moet doorstaan creëert
een band. In een dreigende en overlevingssituatie zoeken we naar hoop, een
klein teken dat aangeeft dat de situatie beter wordt. Wanneer een crimineel,
die over het leven van het slachtoffer beschikt, het slachtoffer een klein
teken van vriendelijkheid laat zien, ook al is dit in het voordeel van de
crimineel, interpreteert het slachtoffer dat als een positief teken. In een
situatie waarin mensen worden gegijzeld is het laten leven van alleen het
slachtoffer al genoeg. Ook het slachtoffer toestaan om bijvoorbeeld naar de
badkamer te gaan of het geven van drinken of eten, is genoeg om het Stockholm
syndroom te sterken.
Als
ik dit vergelijk met 'verhalen' die ik heb gelezen komt dit in grote lijnen
overeen met sommige abductees, vrijwel allemaal voelen ze een soort van genegenheid
voor hun abductors, maar zien enorm op tegen de volgende 'abductie-experience'.
De crimineel, in dit geval dan even de 'alien', laat het slachtoffer leven.
Welke oorzaken zou dit nog meer kunnen hebben, dat sommige abductees liefde
of genegenheid gaan voelen voor hun abducters? Na een kleine speurtocht kwam
ik het volgende tegen op het Internet:
"Consistentie theorie/ cognitieve dissonantie"
In het kort samengevat komt het hierop neer, mensen verwachten consistentie.
Wij verwachten bij het wakker worden dat we de vloer onder onze voeten vinden,
de zon boven ons hoofd en koffie in onze kopjes. En net zoals we dit soort
fysieke consistentie verwachten, verwachten wij ook psychologische consistentie.
Als we gisteren getrouwd waren, een gezin hadden en een baan, dan verwachten
we dat die dingen vandaag in ongeveer dezelfde toestand zijn. Op die manier
hebben we dus 'mentale werelden' van onze verwachtingen.
Als er situaties ontstaan die niet voldoen aan je mentale verwachtingspatroon
bijvoorbeeld: je verwacht een speciaal kado voor je trouwdag, maar je krijgt
een elektrische tandenborstel, dan volgt de toestand die heet: 'dissonantie'.
Dissonantie is een technische term voor de cognitieve, emotionele, fysiologische
en gedragsmatige toestand die ontstaat als dingen niet op de manier gaan zoals
wij verwacht hadden. Een effect dat ongeveer onmiddellijk ontstaat als we
dissonantie ervaren is een geestestoestand van lichte verwarring en belemmering.
Interessant genoeg beginnen we ons ook van streek en van slag te voelen, bijna
alsof we nerveus of angstig zijn. Tot slot wijzigt ook de fysiologie van ons
lichaam als we dissonantie ervaren. De hartslag gaat omhoog, de bloeddruk
stijgt en we krijgen zweethanden.
Dissonantie is een vervelend gevoel, we willen terug naar de toestand van
consistentie, terug naar waar dingen kloppen en we niet die vervelende dissonantie
hebben. Omdat mensen allemaal anders zijn, reageren we ook anders tijdens
deze toestand: